Prikkels en slaapproblemen. Hoe zit dat?

Prikkels, wat zijn dat eigenlijk?

Prikkels zijn omgevingssignalen die we via onze zintuigen waarnemen. Denk aan geluid, aanraking, licht, geur en smaak. Om deze prikkels te kunnen waarnemen, hebben we zintuigen nodig: ogen, oren, huid, neus en tong. Deze zintuigen sturen signalen naar onze hersenen, die vervolgens de informatie verwerken en interpreteren.

Pasgeboren baby's zijn een mooi voorbeeld van hoe zintuigprikkels werken. Een nieuw geluid, een plotselinge aanraking of fel licht kan een schrikreactie veroorzaken. Het kind beginnen te huilen, wendt zich af of krimpt ineen – een natuurlijke stressreactie. Door de troostende en afstemmende reacties van ouders of verzorgers, leren baby's geleidelijk aan te wennen aan prikkels. Dit proces kost tijd. Het is een essentieel onderdeel van de omgeving en elkaar leren kennen en het op elkaar afstemmen.

Soms verloopt dit proces moeizamer. Een kind kan gevoeliger zijn en sneller schrikken, meer tijd nodig hebben om weer tot rust te komen óf ouders vinden het lastig om de juiste afstemming te vinden. Dit vraagt om extra tijd en aandacht.

En wat hebben prikkels nu te maken met slaapproblemen?

Het wennen aan zintuigprikkels en de ontwikkeling van (zelf)regulerende vaardigheden kan soms stress veroorzaken. Deze stress zorgt voor een activatie in het lichaam, ook wel arousal genoemd. Arousal fluctueert en neemt af zodra het kind getroost wordt, de stressor aangepast wordt en er gewenning op kan treden.

Zoals in de vorige blog beschreven, is er slaapdruk nodig om slaperig te worden. Slaapdruk, het gevoel van vermoeidheid dat toeneemt naarmate we langer wakker zijn, helpt de arousal te overstijgen. Tijdens het slapen neemt de slaapdruk af, vooral in de eerste uren van de nacht. Arousal heeft echter meer tijd nodig om af te nemen en kan door de afnemende slaapdruk heen komen. Dit verklaart waarom sommige kinderen én volwassenen na twee of drie uur ’s nachts onrustig wakker worden en moeite hebben om weer in slaap te vallen.

Is er bij een doorslaapprobleem altijd sprake van te veel prikkels?

Niet altijd! Maar als je kind (of jijzelf) vaak onrustig wakker wordt in de tweede helft van de nacht, is het de moeite waard om naar de hoeveelheid prikkels overdag te kijken. Als je kind (of jijzelf) eigenlijk vaak een beetje boven je stand leeft en/of in reactie hierop druk of prikkelbaar gedrag gaat vertonen, kun je simpel proberen hier iets aan te doen.

Een eenvoudige oplossing kan zijn om ‘chill’ momenten in te bouwen. Dit betekent niet de héle dag actief zijn, maar afwisselend rustige momenten inlassen. Denk aan spelen met zand, water, een boekje lezen (geen scherm!), of even mijmeren of rustig bewegen zoals wandelen. Door deze natuurlijke rustmomenten gedurende de dag in te bouwen, wordt het herstelproces in de nacht minder intensief.

En hoe zit het nu met white noise? Of een verzwaringsdeken?

White noise wordt vaak gebruikt als achtergrondgeluid wanneer de slaapkamer te stil is of wanneer er te veel storende omgevingsgeluiden zijn. Voor sommige baby’s werkt het kalmerend om een geluid te horen dat lijkt op de hartslag van de moeder.

Verzwaringsdekens kunnen helpen om een gevoel van behaaglijkheid en geborgenheid te creëren. Ze zijn geschikt voor kinderen vanaf drie jaar en moeten altijd afgestemd worden op het lichaamsgewicht. Het is raadzaam om het gebruik van hulpmiddelen zoals verzwaringsdekens te overleggen met een specialist in sensorische informatieverwerking (een SI-deskundige).

Conclusie

Omgaan met prikkels speelt een grote rol in ons dagelijks leven en kan ook onze slaap beïnvloeden. Door aandacht te besteden aan de hoeveelheid prikkels en dagelijkse herstelmomenten in te bouwen, kunnen we een betere nachtrust bevorderen. Hulpmiddelen zoals white noise en verzwaringsdekens kunnen ook ondersteuning bieden, maar raadpleeg het liefst een deskundige voordat je deze gaat gebruiken.